धान्य मोजण्याची मापं :
दोन नेळवी = एक कोळवे
दोन कोळवी = एक चिपटे
दोन चिपटी = एक मापटे
दोन मापटी = एक शेर
दोन शेर = एक अडशिरी
दोन अडशिर्या = एक पायली
सोळा पायल्या = एक मण
वीस मण = एक खंडी
सोने-चांदी-औषध मोजण्याची मापं :
गुंज तुम्हाला माहीतच असेल. नसेल तर इथे पहा : गुंज
आठ गुंजा = एक मासा
बारा मासे = एक तोळा
अंक :
१ - एक
१० - दहा
१०० - शंभर
१००० - हजार
१०००० - दहा हजार
१००००० - लक्ष
१०००००० - दशलक्ष
१००००००० - कोटी
१०००००००० - दशकोटी
१००००००००० - अब्ज
१०००००००००० - खर्व
१००००००००००० - निखर्व
१०००००००००००० - महापद्म
१००००००००००००० - शंकू
१०००००००००००००० - जलधी
१००००००००००००००० - अन्त्य
१०००००००००००००००० - मध्य
१००००००००००००००००० - परार्ध
चलन :
तीन पै = एक पैसा
दोन पैसे = एक ढब्बू पैसा
दोन ढब्बू पैसे = एक आणा
दोन आणे = एक चवली
दोन चवल्या = एक पावली
दोन पावल्या = एक अधेली
दोन अधेल्या = एक रुपया
अंतर :
तीन फूट = एक यार्ड
१७६० यार्ड = एक मैल
दोन मैल = एक कोस१ आर = १ गुंठा
१ गुंठा = [३३ फुट x ३३ फुट ] = १०८९ चौ फुट१ एकर = ४० गुंठे x [३३ x ३३] = ४३५६० चौ फुट
१ हेक्टर = १०० आर म्हणजेच १०० गुंठे
१ हेक्टर= २.४७ एकर = २.४७ x ४० = ९८.८ गुंठे
१ चौ. मी. = १०.७६ चौ फुट
३ पै = १ दिडकी । ४ दिडक्या = १ आणा।
१६ आणे = १ रुपया
४ कवड्या= १ गंडा
। ४ गुंडे = १ दमडी
। ४ दमड्या = १ पैसा |
४ पैसे = १ आणा ।
४ आणे म्हणजे
१ पावली ।
४ पावल्या = १ रुपये
जुने भारतीय चलन
इतर
मुगल काळापासून ते भारताला स्वातंत्र्य मिळेपर्यंत, खालील प्रकारचे चलन अस्तित्वात होते. सगळ्यात छोटे चलन हे फुटकी कवडी होते. त्यानंतर कवडी, दमडी, पै ,ढेला, पैसा, आणा व रुपया असे चलनाची किंमत वाढत जात होती. खाली त्याबाबतचा तक्ता दिला आहे-
क्र. चलनाचे नाव दुसऱ्या चलनाशी बरोबरी
१ फुटलेली कवडी सर्वात छोटे चलन
२ कवडी ३ फुटक्या कवड्या
३ दमडी १० कवड्या
४ पै ४ दमड्या
५ ढेला २ दमड्या
६ पैसा २ ढेले = ३ पै
७ ४ पैसे १ आणा
८ १ रुपया ६४ पैसे / १६ आणे / १२८ ढेले / १९२ पया / २५६ दमड्या
शिवाजीच्या आधी, शिवाजीच्या काळी आणि शिवाजीकालोत्तर व्यवहारात असलेल्या चलनांचा शब्दकोष -
अटका, अडका- सुपारी
अटीचा रुपया- आटविण्यास योग्य, खराब झालेला रुपया
अदवानी- होनाचा प्रकार
अधेला- अर्धा पैसा
अधेली- अर्धा रुपया
अर्दी- एक पै
अलिबागी- आंग्रे यांचा रुपया
अशरफी- अश्रफी, एक सोन्याचे नाणे, मोहर, झेराफिन या पोर्तुगीज शब्दाचा अपभ्रंश
अहमदी- टिपू सोन्याचा होन
आगुदान- देवगिरिच्या यादवांचे सुवर्णाचे नाणे
आसू- देवगिरीच्या यादवांचे एक चांदीचे नाणे
इटावप्रत- इटावा येथील रुपया
इभ्रामी- इब्राहीम आदिलशहाचा होन
उदानका- पैसा
एकेरी- दक्षिणेकडील होन
कची ठेली- तडे गेलेला, तुटका , पुसट रुपया
कंठी रुपया- नीळकंठी रुपया
कपर्दक, कपर्दिका-कवडी
कलदार- इंग्रजी शिक्क्याचा सूरत येथील रुपया
कलेकरी- कलदार रुपया
कामील- होनाचा एक प्रकार
कावेरीपाक- एक होन प्रकार
कार्षापण- जुन्या काळातिल नाणे
खुर्दा- मोड
खुळा पैसा- दक्षिणेतील तांब्याचे नाणे, ७०० खुळे पैसे= १ रुपया
गंजीकोट- गंजीकोट येथील चलन
गबर, गंभर, गंभार, - एक सोन्याचे नाणे
गिनी- इंग्लंडमधील एक सोन्याचे नाणे
गिन्नी- हिन्दुस्थानातील एक आणा किमतीचे नाणे
घुला- पिवळसर रंगाची मोठी कवडी
चकार, चकारा, चकारी- चवला, दोन आण्याचे नाणे
चक्रम- दक्षिणेतील एक सुवर्ण नाणे
चतरसिंगी रुपया- पुणे येथील चतुशृंगी रुपया
चवल, चवली- दोन आण्याचे नाणे
चाम- सुवर्ण नाणे
चाल- एक नाणे
चौली- चवली
दुणेली- एक आणे किमतीचे नाणे
छदाम- एका पैशाचा एक चतुर्थांश, दोन दमड्या, सहा दाम
जडमोल- होन प्रकार
जमखंडी, जमसिरी, जमसेरी - होनाचा एक प्रकार
जहाजानी पंचमेळ रुपया- रुपयाचा एक प्रकार
जुनथर- जुने चलनातील नाणे
जुल्फकारी, झुल्पकारी- हैद्राबादचा रुपया. यावर तरवार चिन्ह असते
जैफ- पुसट, गुळगुळीत झालेली किंवा कातरलेली नाणी. ही पोत्यास किंवा सरकारी तिजोरित
टाक- चांदीचा रुपया
टाली- आठ आणे, अधेली
टोली- पैश्याचा आठवा हिस्सा
तांग- सोळा पयांचे एक चलन, आणेली
ताट- पुतळी, अजमासे पांच रुपये किमतीचे सोन्याचे नाणे
तांबली-तांब्याचे एक क्षुद्र नाणे
तिवल- दीड आणा
दुवल- एक आणा
दुवली- आणेली
तिरकी- एक पै, रुका
तुरू- एक प्रकारचे नाणे
दमडी- पैशाच्या चौथ्या हिश्श्याचे किंवा दहा बारा कवड्यांच्या किमतीचे नाणे
दाभोळीलारी- दाभोळ बंदर टांकसाळीत पडलेले आदिलशाही चांदीचे नाणे. याचा आकार स्त्रियांच्या हेअर पिनसारखा होता
दाम- एक तांब्याचे नाणे=१/६ छदाम
दिडकी- एक पैसा, दीड दुगाणी नाणे
दिरम, दिरिम- दोन आणे किमतीचे चांदीचे नाणे
दुकंडा- दोन कवड्यांचे चलन
दुगनी- तांब्याचे जुने नाणे
दुगाणी- अर्धा पैसा
दुदांडी- दोन समांतर रेषा असलेली पेशवाई शिवराई
दुकार- एक आणा
दुडु- पैशाच्या एक चतुर्थांश किमतीचे नाणे
दुवल- रुपयाचा सोळावा भाग
दुवली- आणेली
दोकडा- गुजराथमधील नाणे परिमाण
धरण- सम्मुचयाने नऊ आणे, पाव होन
नासरी- अर्धी दमडी
निमती- अधेली, आठ आणे
निष्क- एक सोन्याचे नाणे, चार रुपये किंमतीचे एक परिमाण
पचकी- दमडीच्या किंमतीचे एक तांब्याचे नाणे
पताक- एक रुप्याचे नाणे
पाई- पै
पागोडा- मद्रासमधील सोन्याचे नाणे
पाची- पांच रुपये किमतीचे सोन्याचे नाणे
पार्दाव- पोर्तुगीज नाणे
पावणा- पाव आणा
पावला, पावली- रुपयाचा एक चतुर्थांश, चार आणे किंमतीचे नाणे
पै- आण्याचा बारावा भाग
पैसा- आण्याचा चौथा भाग, एक तांब्याचे नाणे
पोवन- साॅच्हरीन नावाचे सोन्याचे नाणे
पुतळी- हिन्दुस्तानात चलनात असलेले प्राचीन ग्रीक रोमन नाणे
फनम- दक्षिणेतील चांदीचे किंवा सोन्याचे एक लहान नाणे
फसकी- फांसा असलेली पुतळी
फाटा, फांटा- रुपयाचा सोळावा भाग, आणा
बेल- अर्धा आणा
बोडी- वीस कवड्यांचे एक नाणे
ब्याळ- अर्धा आणा
मुयेद- अट्ठावीस रुपये किमतीचे एक नाणे
मोहर- सोन्याचे एक तोळा वजनाचे नाणे
म्वार- मोहर
रयाल- एक चांदीचे नाणे
रुका, रुक्का- आण्याचा बारावा भाग
रुपया- सोळा आणे किंमतीचे चांदीचे नाणे
रुब- चार पै
रूबल- रूस देशातील दीड रुपया किंमतीचे एक नाणे
रेवती- अधेली, अर्धा रुपया
रेस- आण्याचा २५वा व रुपयाचा ४००वा भाग, एक पोर्तुगीज नाणे
लहारी, लारी, लाहरी, लाहारी- तीन आणे किंमतीचे एक चांदीचे स्त्रियांच्या हेअर अहमदी पिन सदृश्य आदिलशाही नाणे
लोही- मोहर, सोन्याचे नाणे
शाईपैसा- शाही पैसा
शिवराई- शिवाजीने पाडलेली सोन्याची व तांब्याची नाणी
शिवाई- शिवराई होन
शेटवाई, मोहर- सावकाराने पाडलेली मोहर
शेणी- दूंडा, ढबू पैसा
सणी- सजगनी, ढबू पैसा, दोन पैसे
सन्या- अर्धा आणा
सप्तगनी, सप्तगाणी- दुंडा पैसा
सकरीन- आठ आणे किंमतीचे आणे
सजगनी, सणी, ससगणी, ससगाणी- ढबू पैसा
सापिका- दीड रुका किंमतीचे तांब्याचे नाणे
होन- सोन्याचे साधारण साडेतीन रुपये किंमतीचे नाणेपूर्वीची
.........................................................
बायनरी पद्धत
२ कवडी = १ छदाम
२ छदाम = १ ढेला
२ ढेला = १ पैसा
२ पैसा = १ अधन्ना
२ अधन्ना = १ आणा
२ आणा = १ दुवन्नी
२ दुवन्नी = १ चवन्नी
२ चवन्नी = १ अठन्नी
२ अठन्नी = १ रुपया
————————
पहिली संख्या रुपयांची संख्या आहे, दुसरी आण्यांची (१/१६) संख्या आहे, तिसरी म्हणजे पैशाची संख्या (१/६४) आणि चौथी म्हणजे पायांची संख्या (१/१ 2 २). उदाहरणे खाली आहेत.
रुपये १/१५/३/२ = रुपये १.९९४७
रुपये १/८/३ = १.५४५ रुपये
रुपये १/४ = १.२५ रुपये
Thank you
See next
No comments:
Post a Comment